ذکر مبارک ـ درس سی و دو (سوره بقره آیات 203 تا 210)

بسم الله‎‏ الرحمن الرحیم
ذکر مبارک ـ درس 32 ـ سوره بقره آیات 203 تا 210 ـ جزء دوم

آیه 203
وَ اذْكُرُواْ اللَّهَ فىِ أَیامٍ مَّعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فىِ یوْمَینْ‎ فَلَا إِثْمَ عَلَیهِ وَ مَن تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَیهِ لِمَنِ اتَّقَى‎ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ اعْلَمُواْ أَنَّكُمْ إِلَیهِ تُحْشَرُونَ (203)
و خدا را در روزهای معلوم [كه یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ماه ذوالحجه یعنی ایام وقوف در منی است] یاد كنید. پس هر كه در دو روز [واجبات منی را انجام دهد و به كوچ كردن از آن] شتاب ورزد، گناهی بر او نیست، و هر كه [تا روز سوم] تأخیر كند، بر او هم گناهی نیست، [اختیار كردن وقوف در منی چه در دو روز، چه در سه روز] برای كسی است كه [از محرمات احرام] پرهیز كرده است. و از خدا پروا كنید و بدانید كه یقیناً همة شما به سوی او محشور خواهید شد‌. (203)

واژه: اِثم: گناه (به‌طور کلی برای هر کاری گفته می‌شود که موجب به تأخیر افتادن کار خیر می‌گردد)

1ـ ایام تشریق
مراد از «أَيَّامٍ مَّعْدُودَات‏» ایام تشریق (روزهای 11و12و13 ذی‌الحجّه) است که حاجیان باید در آن چند روز، در سرزمین «مِنیٰ» توقف نموده و اعمال خاصی چون رمی جمرات انجام دهند.
2ـ شیوة یاد کردن خداوند در ایام تشریق
در احادیث اسلامی، منظور از ذکر خدا در ایام تشریق چنین بیان شده که بعد از پانزده نماز که آغازش نماز ظهر روز عید قربان و پایانش نماز صبح روز سیزدهم است، این جملات الهام بخش تکرار گردد: «اللّهُ أکبَر، اللّهُ أکبَر، لا اِلٰه اِلاّ اللّه و اللّه أکبَر، وَ لِلّهِ الحَمدُ، اللّهُ أکبَرُ عَلیٰ ما هَدانا، اللّهُ أکبَرُ عَلیٰ ما رَزَقَنا مِن بَهیمَةِ الأنعامِ»
3ـ پرهیز از صید
طبق روایات، مراد از (لِمَنِ اتَّقیٰ) در این آیه، تقوا و پرهیز از صید است؛ یعنی کسانی که در حال احرام، از صید یا تمام چیزهایی که در حال احرام حرام است، پرهیز کرده‌‎اند، می‌توانند بعد از عید قربان، دو روز در منی بمانند و خدا را یاد کنند؛ امّا کسانی که پرهیز نکرده باشند، باید سه روز بمانند و مراسم آن را به جای آورند.

پیام: كارِ مقدّس و سرزمینِ مقدّس به تنهایى كافى نیست؛ انسان نیز باید مقدّس و با تقوا باشد. (دو بار كلمة «تَقوى» در كنار هم براى زائران خانة خدا آن هم در سرزمین منى‎، نشانه‎‌ی نفوذ شیطان در همه‎جاست.) «لِمَنِ اتَّقَى‏ وَ اتَّقُواْ الله»

آیه 204
وَ مِنَ النَّاسِ مَن یعْجِبُكَ قَوْلُهُ فىِ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یشْهِدُ اللَّهَ عَلىَ‎ مَا فىِ قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ (204)
و از مردم كسی است كه گفتارش در زندگی دنیا تو را خوش آید، و [برای اینكه چنین وانمود كند كه زبانش با دلش یكی است] خدا را بر آن‌چه در دل دارد شاهد می‌گیرد، در حالی كه سرسخت‎ترین دشمنان است‌. (204)

واژه: اَلَدُّ: كسی ‎كه خصومتش شدیدتر است. (اسم تفضیل از «لَدَد»: خصومت شدید)

4ـ برخی صفات منافق:
(موضوع در سه آیه 204، 205 و 206 آمده است)
این آیات چند ویژگی منافقان را بیان می‌کند:
قسم دروغ می‌خورند؛ سرسخت‏ترين دشمنانند؛ در راه فساد در زمين، كوشش مى‏كنند؛ دسترنج دیگران را نابود مى‏سازند؛ لجوجند و لجاجت و تعصب، آن‌ها را به گناه مى‏كشاند.

پیام: دشمنان همیشه از مقدّسات علیه مقدّسات استفاده می‌کنند و با سوگند به نام خدا، به رسول خدا صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم خیانت می‌كنند. «یشهِدُ اللَّهَ عَلى‎ ما فِی قَلبِهِ»

آیه 205
وَ إِذَا تَوَلىَ‎ سَعَى‎ فىِ الْأَرْضِ لِیفْسِدَ فِیهَا وَ یهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لَا یحِبُّ الْفَسَادَ (205)

واژه: الحَرث:: كاشتن، كشت. (در این آیه، معنای دوم اراده شده است.)

5ـ مصداق عینی و تطبیقی
(موضوع در سه آیه 204، 205 و 206 آمده است)
شأن نزول این آیات دربارة «أخنَس بن شریق» است. او منافقی خوش‌بیان بود و تظاهر به دوستی با پیامبر صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم می‌نمود و سوگند می‌خورد که مسلمان است و به همین جهت، پیامبر اکرم صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم وی را چون سایر مسلمانان به حضور می‌پذیرفت؛ زیرا آن حضرت مأمور بود مادامی که خلافی از مردم سرنزده، آن‌ها را بپذیرد و بنا بر ظاهر عمل کند. هنگامی که بین او و طایفة «ثقیف» درگیری پیش آمد، وی پرده از چهرة واقعی خویش برداشته و بر آنان شبیخون زد و دام و زراعت آن‌ها را از بین برد. البته پرواضح است كه شأن نزول، آیات را محدود نمى‎كند و آیات، شامل تمام كسانى است كه این ویژگی‌ها را داشته باشند.

پیام: مستکبران همواره در تلاشند با از بین بردن پایه‌های اصلی اقتصاد (کشاورزی و نیروی انسانی) جامعة اسلامی را فلج کنند. «لِیهلِکَ الحَرثَ و النَّسل»

آیه 206
وَ إِذَا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْاثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهَادُ (206)

واژه: العِزَّة: در این جا غرور، قدرت و خود بزرگ‌ بینى.

6ـ فریب ظاهر افراد را نخورید
(موضوع در سه آیه 204، 205 و 206 آمده است)
اسلام، اگرچه در مسائل فردی به مسلمانان دستور داده است تا دربارة یکدیگر تجسس ننمایند و به ظاهر اسلامی آنان، اعتماد نمایند، ولی در مسایل اجتماعی و سیاسی و نیز موضوعات حساس فردی، به آنان هشدار می‌دهد که فریب ظاهر افراد را نخورده و دربارة آنان، تحقیق نمایند. این آیه، به گروهی از مفسدان اشاره می‌کند که كه در ابتدا چهره‌ای با ایمان و مردمی به خود گرفته و پس از جلب اعتماد مردم و رسیدن به پست و مقام‌های کلیدی، نیات پلید خود را آشکار ساخته و به جنگ عقاید و امنیت مردم می‌روند. نمونة این افراد در تاریخ بسیار زیاد است.

پیام: مستكبران، به موعظة دیگران گوش نمى‎دهند. «اِذا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ اَخَذَتهُ العِزَّةُ»
در تاریخ آورده‎اند كه «عبد الملك مروان» از خلفاى بنى‌امیه، پس از رسیدن به خلافت بر بالاى منبر گفت: «به خدا سوگند! هر كس مرا از این پس، امر به تقوى كند، گردنش را خواهم زد.»

آیه 207
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ (207)
و از مردم كسی [مانند علی بن ابیطالب] است كه جانش را برای خشنودی خدا می‌فروشد و خدا به بندگان مهربان است‌. (207)
واژه: مَرْضَات‏: خشنودی و رضا (مصدر است ـ مفرد است)

7ـ لیلة المبیت
در بسیاری از روایات شیعه و سنّی نقل شده است که این آیه، در شأن امیرالمؤمنین علی‌بن‌أبی‌طالب علیه‌السلام نازل شده است که در «لیلة المبیت» (شبی که مشرکان قصد جان پیامبر را کردند و آن حضرت تصمیم به خروج از مکّه و هجرت به مدینه گرفته بود.) در بستر پیامبر خوابید تا مشرکان از هجرت وی آگاه نگردند و این‌چنین جان خویش را برای جلب رضایت پروردگار در معرض مرگ قرار داد. "اِبن أبی الحدید" ـ شارح سنی کتاب نهج البلاغه ـ می‌گوید: «این موضوع در حدّی از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آن را انکار نمی‎کند».

1/7ـ مباهات خداوند به علی علیه‌السلام
همين كه على عليه‌السلام در آن شب خطرناك به جاى پيامبر صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم خوابيد، خداوند به دو فرشته‏ى خود، جبرئيل و ميكائيل فرمود: كداميك از شما حاضريد فداى ديگرى شويد؟! هيچكدام از آن‌ها حاضر نشدند. خداوند فرمود: اينك مشاهده كنيد كه چگونه على‏بن‏ابى‏طالب حاضر است جان خود را فداى رسول خدا كند. به زمين برويد و حافظ و نگهبان او باشيد. هنگامى كه جبرئيل بالاى سر و ميكائيل پايين پاى على علیه‌السلام نشسته بودند جبرئيل مى‏گفت: «به به آفرين بر تو اى على! خداوند به واسطه تو بر فرشتگان مباهات مى‏كند».

پیام: بزرگ‎ترین و بهترین معامله‌، فروش جان در مقابل كسب رضاى خالق است. «یشری نَفسَه ابتِغاءَ مَرضاتِ اللَّهِ»

آیه 208
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فىِ السِّلْمِ كَافَّةً وَ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ (208)
ای اهل ایمان! همگی در عرصة تسلیم و اطاعت [از خدا] در آیید، و از گام‎های شیطان پیروی نكنید، كه او نسبت به شما دشمنی آشكار است‌. (208)

واژه: کافَّة: همگی
8ـ ولایت سبب صلح است
«سِلم» به معنـــای صلح و آرامش است و در روایتی از امام صادق علیه‌السلام به ولایت و امامت علی و امامان معصوم علیهم‌السلام تفسیر شده است؛ چرا که این ولایت، می‌تواند اصلی‌ترین محور اتّحاد امّت اسلامی و سبب آسایش و امنیت آنان باشد و اگر همة مسلمانان بعد از پیامبر در این دژ مستحکم داخل می‌شدند، شاهد تفرقه‌ها و جنگ و خونریزی در سرزمین‌های مسلمانان نبودیم.

پیام: شیطان، دشمن صلح و وحدت است و همة‎ نداهاى تفرقه‎انگیز، بلندگوهاى وی هستند. «ادخُلُوا فِی السِّلمِ كَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیطانِ»

آیه 209
فَإِن زَلَلْتُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْكُمُ الْبَینَاتُ فَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَكِیمٌ (209)
پس اگر بعد از آن كه دلایل روشن برای شما آمد، لغزیدید [و به شرك و كفر روی كردید] نهایتاً بدانید كه خدا [در انتقام از شما] توانای شكست‎ناپذیر و حكیم است‌. (209)

واژه: زلَلتُم: دچار لغزش شدید، به ‎خطا رفتید. (زَلَل: لغزیدن، لیز خوردن)

9ـ جایی برای لغزش نیست
«بَيِّنات» به معنى دلايل روشن است و مفهوم گسترده‏اى دارد كه هم دلايل عقلى را شامل مى‏شود و هم آن‌چه از طريق وحى يا معجزات براى مردم تبيين شده است. پس برنامه روشن، راه روشن و مقصد هم معلوم است؛ با اين حال جايى براى لغزش و قبول وسوسه‏هاى شيطانى نيست! اگر منحرف شويد به‌طور قطع مقصر خود شمائيد و بدانيد خداوند قادر حكيم شما را مجازات عادلانه خواهد كرد.

آیه 210
هَلْ ینظُرُونَ إِلَّا أَن یأْتِیهُمُ اللَّهُ فىِ ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَ الْمَلَائكَةُ وَ قُضىِ‎ الْأَمْرُ وَ إِلىَ اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ (210)
آیا [اهل لغزش و پیروان شیطان] جز این را انتظار دارند كه [عذاب] خدا و فرشتگان [مأمور عذاب] در سایبان‎هایی از ابر به سوی آنان آیند و كار نابودی آنان تمام شود؟ و همة كارها به سوی خدا بازگردانده می‌شود‌. (210)
واژه: الغَمام:: ابر. (در اصل از مادة «غَمّ» به معناى پوشیدن چیزى است و این كه به ابر، «غَمام» گفته شده است به خاطر آن‌ است كه صفحة آسمان را مى‎پوشاند.)
10ـ اتمام حجت و نزول عذاب
درباره آيه سه تفسير وجود دارد:
1ـ منظور آن است كه خداوند به قدر كافى اتمام حجت كرده، و نبايد افراد لجوج در انتظار اين باشند كه خدا و فرشتگان نزد آن‌ها آيند و حقايق را بازگو كنند كه‏ اين امر محال است، و اگر هم ممكن بود نيازى به آن نبود.
2ـ منظور اين است كه آيا آن‌ها با اين لجاجت در عدم ايمان در انتظار اين هستند كه فرمان عذاب الهى و فرشتگان عذاب فرا رسند و آن‌ها را ريشه كن سازند.
3ـ منظور اين است كه آيا آن‌ها با اين كار خود در انتظارند كه قيامت بر پا شود و فرمان عذاب همراه فرشتگان الهى فرا رسد و به حساب همگى رسيدگى گردد، و به كيفر خود گرفتار شوند.

پیام: سرچشمه و بازگشت همه چيز به‌سوى خداست. چرا در انتظار ديدن خود او هستيد، مگر آثار او را نمى‏بينيد. «هَلْ يَنْظُرُونَ ... وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ»

سؤالات پژوهشی
1ـ انتهای آیة 203 دارای چه نکات بلاغی و مفهومی می باشد؟ (المیزان)
2ـ وارد شدن در (سلم) در روایات به چه مفهومی تطبیق شده است؟ (نورالثقلین، البرهان)
3ـ در آیة 210 به خداوند نسبت «آمدن» داده شده است؟ مگر خداوند جسم است؟ آیا باید از ظواهر این آیات صرف نظر نمود؟ (المیزان)

سؤالات چهار گزینه‌ای
1ـ این واژه به‌طور کلی برای هر کاری که موجب به تأخیر افتادن کار خیر می‌گردد، گفته می‌شود.
الف) اِثم
ب) معصیت
ج) ذنب
د) زلت
2ـ مراد از «أَيَّامٍ مَّعْدُودَات‏» چه زمانی است؟
الف) ایام تشریق
ب) روزهای 11و12و13 ذی‌الحجّه
ج) لیلة‌المبیت
د) الف و ب
3ـ شأن نزول آیه «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْري نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» کدام است؟
الف) لیلة ‌الرغائب
ب) لیلة ‌المبیت
ج) لیلة ‌الولایه
ب) لیلة ‌المباهلة
4ـ در باره آیه «هَلْ ینظُرُونَ إِلَّا أَن یأْتِیهُمُ اللَّهُ فىِ ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَ الْمَلَائكَةُ وَ قُضىِ‎ الْأَمْرُ وَ إِلىَ اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ» کدام تفسیر صحیح است؟
الف) خداوند به قدر كافى اتمام حجت كرده، و نبايد افراد لجوج در انتظار اين باشند كه خدا و فرشتگان نزد آن‌ها آيند و حقايق را بازگو كنند.
ب) آيا آن‌ها با اين لجاجت در عدم ايمان در انتظار اين هستند كه فرمان عذاب الهى و فرشتگان عذاب فرا رسند و آن‌ها را ريشه كن سازند؟
ج) آيا آن‌ها با اين كار خود در انتظارند كه قيامت بر پا شود و فرمان عذاب همراه فرشتگان الهى فرا رسد و به حساب همگى رسيدگى گردد، و به كيفر خود گرفتار شوند؟
د) هر سه مورد
5ـ کدام گزینه پیام آیه «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یعْجِبُكَ قَوْلُهُ فىِ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یشْهِدُ اللَّهَ عَلىَ‎ مَا فىِ قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ» است؟
الف) كارِ مقدّس و سرزمینِ مقدّس به تنهایى كافى نیست؛ انسان نیز باید مقدّس و با تقوا باشد
ب) مستكبران، به موعظة دیگران گوش نمى‎دهند
ج) دشمنان همیشه از مقدّسات علیه مقدّسات استفاده می‌کنند
د) شیطان، دشمن صلح و وحدت است



پاسخ‌نامه

	دریافت فایل بروشور درس سی و دو PDF
	دریافت فایل  word درس سی و دو
	پرده نگار (پاورپوینت) درس سی و دو

 

 نکته: برای اجرای کامل و بدون نقص پاورپونت های نورمبین از powerpoint 2013 به بالا استفاده کنید.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: